In Vlaanderen verdween er de laatste 10 jaar één op drie cafés. Vaak gaat het om kroegen waar de cafébaas / bazin op pensioen gaat en dat de kroeg niet wordt overgenomen. Jan Van den Bossche vindt dat een spijtige zaak. Geen enkele café is als sociale instelling beschermd. Daar wil Jan verandering in brengen. Hij gaat de strijd aan om de typische volkskroegen te beschermen. Ook zijn zoon Jef heeft die microbe te pakken. Hij maakte een fotoboek ‘on a soif’ over de authentieke cafés in België. Momenteel loopt er een tentoonstelling met zijn foto’s in CC De Schelde in Zandvliet.
Gesprek met Jan Van den Bossche over de volkskroegen
Die liefde heeft er altijd wel een beetje ingezeten. Vroeger gingen wij met een groep wandelen en dat eindigde altijd in een leuke kroeg hè, dus een wandeling zonder afronding in een café of in een kroeg met een leuke trappist dat bestond niet en in de coronaperiode kwam eigenlijk naar boven hoe erg we die kroegen hebben gemist, want we konden toen wel buiten komen en wandelen, maar je moest ineens naar huis omdat er, … ja je moest naar huis en er was geen afronding meer en dan ben ik beginnen beseffen hoe waardevol een ontmoetingsplaats als een café wel is hè. Je komt er met vrienden samen, je kan er gewoon anoniem in een hoekje gaan zitten, maar er is een gebeuren. Dus dat vind ik altijd geweldig eh, waar mensen kunnen samenkomen en als die ontmoetingsplaatsen verdwijnen, dan weet je echt wel hoe zeer je een café kan missen.
Je bent eigenlijk vooral fan van de volkskroegen hé …
Ja, absoluut. Er zijn heel wat cafés, maar een café moet voor mij ook wel een waardevol warm interieur hebben. Er zijn ook cafés die ja … moderne cafés, maar het hoeft niet alleen modern te zijn, maar die echt een interieur hebben zo koud als een ijskast en voor die cafés voel ik heel weinig liefde. Maar cafés met een warm interieur dat zijn plaatsen die we moeten koesteren en die verdwijnen hoe langer hoe meer.
Zijn er in Antwerpen trouwens veel van die kroegen verdwenen?
Er zijn er heel veel verdwenen hè, ik denk bijvoorbeeld aan eh, toen ik destijds in de stad rondzwierf ging ik heel dikwijls een pint drinken in één van de pareltjes van Antwerpen, dat was Aux Armes de Tirlemont en toen ik enkele jaren geleden vaststelde dat dat cafeetje bijna aan het inzakken was, dacht ik van ‘ja de stad gaat dat hier redden en dat gaat opnieuw opengaan’, maar toen moest ik vaststellen dat het cafeetje werd ingepikt door de fotowinkel van daarnaast, dan dacht ik ‘hoe kan dat nu dat zo’n waardevol echt Vlaams erfgoed in een stad als Antwerp kan teloorgaan’ en toen ben ik eigenlijk begonnen met mij in te spannen om zoveel mogelijk cafés op te sporen en ook te redden van de ondergang. Want ik heb het gevoel dat men veel te weinig … men praat altijd over onze Vlaamse biercultuur en onze Vlaamse cafécultuur waar men in het buitenland jaloers op is, maar ik moet vaststellen dat er heel weinig gebeurt om die cafés te redden.Ik stel nu vast dat zelfs in Nederland nu bijna al meer mooiere cafés zijn dan in Vlaanderen en dat hadden wij nooit zien aankomen denk ik.
Zijn er in Antwerpen trouwens veel van die kroegen verdwenen?
Er zijn er heel veel verdwenen hè, ik denk bijvoorbeeld aan eh, toen ik destijds in de stad rondzwierf ging ik heel dikwijls een pint drinken in één van de pareltjes van Antwerpen, dat was Aux Armes de Tirlemont
Hoe pak je dat dan aan om die cafés te redden?
Ja, ik ben al jaren bezig met overal in Vlaanderen en Brussel cafés te inventariseren, lijsten te maken van gemeente, deelgemeente, wat zijn hier de waardevolle kroegen en als ik dan verneem dat er een café verdwijnt en meestal is het zo dat heel van die cafés in handen zijn van oudere mensen en als dat Café sluit is men er direct bij om dat af te breken en er appartementen op te zetten en ja een dorp of een buurt waar geen café of geen bakker of een beenhouwer is dat overlijdt. Er is niks meer te beleven en dan schiet ik in actie en dan probeer ik toch wel gemeentebesturen te overtuigen of verenigingen uit de gemeente om toch eens te bekijken hoe op welke manier dat café toch te redden valt. Soms slagen we erin om cafés echt te redden, meestal is het moeilijk of is de verkoop van het café belangrijker om er te kunnen op bouwen. Je strijdt eigenlijk met ongelijke middelen, maar we doen altijd wel ons best om cafés te redden.
Je hebt ook die cafés eens opgelijst hè. Zijn er zo ook nog veel in Antwerpen zelf?
In Antwerpen zijn er nog heel veel, maar we moeten die koesteren want eh ja, … je hebt natuurlijk Den Engel, De Hovenier, De Kat, … Er zijn er nog zoveel. Ik wil ook De Muze erbij nemen, ook failliet geweest maar terug herboren … Er zijn er nog veel, maar er zijn er ook ongelooflijk veel verdwenen. Ik herinner mij ook nog Het Waaigat, dat was ook zo’n prachtig café maar is ook verdwenen en we moeten ook zien, een café beschermen is moeilijk maar die cafés zijn er nog wel, maar die worden ook dikwijls maar gehuurd en wat als de eigenaar wil verkopen dan heb je weinig middelen er tegen. Dus als wij die niet inventariseren en laten vaststellen als erfgoed, dan is er weinig tegen te beginnen. En dan zijn ze vlugger verdwenen dan we denken.
Dat klinkt een beetje als een oproep …
Dat klinkt zeker als een oproep! We zijn ook bezig met een met een soort van comité om ook op andere manieren voor cafés te ijveren. Cafés hebben het moeilijk, denk maar aan drempelgelden, belastingen, allerlei dingen die niet meer mogen … en zo speel je eigenlijk cafés die het moeilijk hebben in handen van de vastgoedsector en als je de vastgoedsector laat doen, dan verdwijnen alle cafés. We moeten daar een paar buffers tegen opwerpen.
We hebben het daarnet over de situatie in Antwerpen stad gehad, de rand, de districten zijn er daar ook nog typische cafés?
In de districten zijn er zeker nog. Ik denk aan Deurne De Veldduif, of Het Mestputteke, er zijn er ook nog ook in de buitenwijken van Antwerpen, op het Kiel heb je ook nog een paar waardevolle cafés, maar die lopen natuurlijk nog minder in de focus, die verdwijnen nog vlugger omdat daar zelden over geschreven wordt hè. Er zijn er zeker nog nog waardevolle maar die verdwijnen ook heel vlug en als we er niet vlug bij zijn zijn ze allemaal verdwenen.
Je hebt samen met je zoon ook een projectje opgezet met een fotoboek te maken hè …
Ja, dat is wel zo en mijn zoon heeft ook de microbe zo beetje. Destijds gingen die als kind mee op café – Dat was geen kindermishandeling – die deden dat ook wel graag, maar die heeft als fotograaf ook wel die microbe meegekregen en hij heeft zelf een project opgezet ‘On a Soif’ waarbij hij vooral cafés is gaan fotograferen in Wallonië en Brussel, ook in Vlaanderen in minder mate en hij heeft er nu een fotoboek van gemaakt. Hij stelt nu ook tentoon in het Cultureel Centrum de Schelde in Zandvliet en die tentoonstelling is vorige week geopend en die loopt nog, denk ik, tot eind februari, maart, april, … Ik wil het kwijt zijn, maar die is te bezichtigen in de foyer van CC De Schelde in Zandvliet.
We moeten onze gezondheid wel wat in het oog houden, maar zo af en toe nog eens een goed pint gaan pakken dat moet kunnen ….
Dat doen we zeker