‘Thuis in een museum. Het verhaal van Henriëtte en Fritz Mayer van den Bergh’ beschrijft het bijzondere ontstaan van het Museum Mayer van den Bergh. Het museum is vandaag internationaal bekend als de thuishaven van de befaamde Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude. Maar het is vooral een monument dat herinnert aan twee personen, Henriëtte Mayer van den Bergh (1838−1920) en Fritz Mayer van den Bergh (1858−1901). De hele collectie werd bijeengebracht door Fritz, een man met een uitgesproken belangstelling voor de middeleeuwen en de renaissance. Na Fritz’ vroegtijdige en onverwachte overlijden was het zijn moeder Henriëtte die het gebouw voor zijn kunstwerken liet optrekken. Zo slaagde ze erin deze uitzonderlijke collectie te bewaren en de herinnering aan haar zoon levend te houden. In het boek ‘Thuis in een museum’ komt de belangrijke rol van Henriëtte Mayer van den Bergh mooi naar voor, vertelt auteur en onderzoeker Ulrike Müller.
Gesprek met Ulrike Müller van Museum Mayer van den Bergh
Fritz Mayer van den Bergh was een heel belangrijke Antwerpse verzamelaar. Hij was de zoon van Henriëtte Mayer van den Bergh en van Emil Mayer en Emil Mayer was een handelaar afkomstig van Duitsland en Henriëtte Mayer van den Bergh was de dochter van een belangrijke Antwerpse politicus en ondernemer in Antwerpen. Dat was dus echt een heel belangrijk en vooraanstaand gezin in de Antwerpse maatschappij. Het is natuurlijk een heel nieuw verhaal dat we ook willen vertellen. Enerzijds de geschiedenis van het museum die wel voor een deel al bekend was, maar wat nu wel heel belangrijk is, is dat net de aandacht ook effectief gaat naar Henriëtte als vrouw, als museum stichtster omdat natuurlijk in die periode rond 1900 het voor vrouwen eigenlijk nog altijd moeilijk was in de maatschappij als als mecenas of als stichter. Eigenlijk was het ja … Wat nu in dat boek ook naar boven komt is net eigenlijk de heel sterke en doelgerichte en wilskrachtige persoonlijkheid van haar.
Komen er ook anekdotes in over het leven in die periode?
Zeker, dus het is wat eigenlijk ook heel belangrijk is over Fritz Mayer van den Bergh is dat hij ook een heel uiteenlopend netwerk had als verzamelaar en als kunstkenner, dus hij correspondeerde ook veel met met mensen en in ons archief hebben we ook dan die correspondentie bewaard en dus we hebben heel wat brieven waar natuurlijk heel veel interessante citaten in voorkomen …
Misschien waren er wel liefdesbrieven bij?
Dat is helaas minder want het interessante is ook dat Henriëtte als moeder van de verzamelaar die eigenlijk haar zoon heeft overleefd, zij heeft het museum gesticht maar zij heeft ook voor de overdracht van het archief gezorgd en heeft daar ook heel goed over gewaakt wat bewaard wordt voor de toekomst. Dus we hebben helaas geen dagboeken of liefdesbrieven, voor zover dat die bestonden dat weten wij ook niet. Maar ze heeft daar eigenlijk heel goed op gelet dat vooral natuurlijk de belangrijke documentaire bronnen bewaard worden, de correspondentie van haar zoon heel wat correspondentie rond de stichting en het beheer van het museum en dit soort documenten.
Het museum Mayer van den Berg is één van de pareltjes in Antwerpen, toch één van de minder bekende musea.
Ja da’s waar. Dat heeft misschien ook te maken met de geschiedenis van het museum. Het is namelijk gesticht als een privémuseum. Henriëtte Mayer van den Bergh heeft ervoor gezorgd dat eigenlijk het museum blijft bestaan tot na haar dood en dat het dan ook wordt verder gezet, maar het was expliciet als privémuseum gesticht en ze heeft het eigenlijk, … een zogenaamde Raad van Regenten samengesteld die dan na haar dood het museum verder moeten beheren. Ze heeft het niet zelf aan de stad geschonken en dus eigenlijk tot vandaag is het nog altijd een privémuseum, dus nog altijd eigendom van die Raad van Regenten, maar het is wel zo dat in de loop van de twintigste eeuw dat is die Raad van Regenten een samenwerkingsovereenkomst met de stad heeft opgesteld en sindsdien wordt het wel deels door de stad beheerd, maar het is nog altijd eigendom van Raad van Regenten.
Maar er is enorm veel te zien en niet alleen de Dulle Griet.
Dat is waar ja, zoals gezegd, er zijn heel wat topstukken en dat is ook wel heel bijzonder. Het is een relatief klein museum maar er staan ongeveer een vijftigtal kunstwerken op de topstukkenlijst, dus op de Vlaamse topstukkenlijst en dat is bijzonder want dat is toch een lijst waar werken van grote musea op staan. En naast de individuele topstukken heb je vooral het geheel wat natuurlijk ook heel belangrijk en impressionant is, omdat je echt de kunstwerken in historische interieurs te zien krijgt en dat was ook al het idee dat Henriëtte Mayer van den Bergh had als ze het museum heeft gesticht. Ze wilde precies die kunst in een historische context presenteren om eigenlijk die private sfeer toch nog te behouden. Dus je hebt eigenlijk zalen in verschillende stijlen, je hebt een barokke kamer, je hebt in de renaissance kamer, je hebt, waar we nu zitten, dat is een heel mooi 18e-eeuws salon, dus je ziet je komt in heel veel verschillende sferen terecht in het museum.